اهمیت سلامت دستگاه گوارش پرندگان

دستگاه گوارش پرندگان حدود 20-25 درصد وزن بدن پرنده را تشکیل می‌دهد. وظیفه دستگاه گوارش در طیور گرفتن غذا، عبور غذا از مجراى گوارش، هضم و جذب و بالاخره دفع مواد زائد است (شکل 1). میکروبیوتای دستگاه گوارش عمدتا شامل باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی هستند. اکثر باکتری‌های گرم مثبت غیر بیماری‌زا بوده در حالی که باکتری‌های گرم منفی پتانسیل بیماری‌زایی بالایی دارند. فلورمیکروبی روده در درون دستگاه گوارش طیور تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند شرایط محل زندگی، نوع آنزیم‌های گوارشی، زمینه ژنتیکی، سن، رژیم غذایی، میزان آنتی‌بیوتیک مصرفی، مواجه با عوامل بیماری‌زا و جنسیت پرنده می‌باشند. بطور مثال، در اولین روز زندگی جوجه‌ها عمده میکروفلورای سکوم شامل انتروباکتریاسه(Enterobacteriaceae)، انتروکوکوس(Enterococcus)، لاکتوباسیلوس(Lactobacillus) است. اما در هفته دوم زندگی جوجه‌ها جمعیت غالب میکروبی شامل گونه‌های باکتروئیدس(Bacteriodes)، یوباکتریوم است.(Eubacterium). از مهم‌ترین وظایف فلور میکروبی بهبود هضم و متابولیسم، دفع عوامل بیماری‌زا، تحریک سیستم ایمنی و ساخت ویتامین‌ها است.

شکل 1) اجزای دستگاه گوارش طیور

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌‌ها در جیره غذایی طیور

بسیاری از بیماری‌های عفونی، ویروسی، باکتریایی، انگلی و قارچی، تولید طیور و دام را تهدید می‌کند. استفاده از یک آنتی‌بیوتیک به عنوان محرک رشد در دهه 1940 با کشف پاسخ‌های رشد ناشی از حضور استرپتومایسس آغاز شد. استفاده درمانی از آنتی-بیوتیک‌ها در جیره غذایی طیور در محدوده 5/2 تا 50 تا ppm است. به دلیل مصرف مکمل آنتی‌بیوتیکی در جیره، میزان رشد و بهره‌وری کلی جوجه‌های گوشتی در 50 سال گذشته افزایش یافته‌است بنابراین، آنتی‌بیوتیک‌ها برای چندین دهه در صنعت طیور برای افزایش تولید، ارتقای عملکرد رشد و محافظت از پرندگان در برابر میکروب‌های بیماری‌زا استفاده شده‌اند. به دنبال ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در دام و طیور و مسائل مربوط به باقی ماندن آنتی‌بیوتیک در لاشه، در سال 1997، سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد که مقاومت آنتی‌بیوتیکی یک مشکل جهانی بهداشت عمومی است. در سال 1986 سوئد و پس از آن در سال 2006 اتحادیه اروپا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را در تغذیه طیور ممنوع کرد. با توجه به وجود مشکلات بالقوه و تحقق یافته در استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد و افزایش تقاضا، نیاز به جایگزین‌های مناسب آنتی‌بیوتیک‌ها امری ضروری به نظر می‌آید. گزینه اصلی برای کاهش وابستگی ما به آنتی‌بیوتیک‌ها در حیوانات، ایجاد جایگزین‌هایی است که با بهبود کارایی تبدیل خوراک، رشد را تحریک می‌کند.

کشاورزی و تولید محصولات ارگانیک

کشاورزی ارگانیک یکی از سریع‌ترین بخش‌های درحال گسترش در جهان می‌باشد. از دهه 1990 تقاضا برای محصولات کشاورزی ارگانیک در جهان ازجمله محصولات حیوانی مانند گوشت مرغ و تخم‌مرغ افزایش‌یافت. برنامه ملی ارگانیک (NOP) استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون‌ها، علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها را در فعالیت‌های کشاورزی ارگانیک محدود می‌کند تا از محیط‌ زیست، مردم و حیوانات محافظت نموده و در نتیجه به طور بالقوه پایداری این بخش را بهبود بخشد. افزودنی‌های مختلف خوراک، از جمله نانوذرات سنتز شده بیولوژیکی، پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها، سین بیوتیک‌ها، عصاره‌های گیاهی، اسانس‌ها، اسیدهای آلی، آنزیم‌ها، اسیدهای آمینه ضروری و غیره به طور گسترده‌ای برای جایگزینی استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

افزودنی‌های رایج خوراک طیور

افزودنی‌های خوراک، محصولات طبیعی غیر مغذی هستند که به عنوان اجزای فرعی جیره برای بهبود کیفیت خوراک و مواد غذایی به جیره پایه اضافه می‌شوند. آن‌ها همچنین با تأثیر بر فرآیندهای فیزیولوژیکی مانند عملکرد ایمنی و مقاومت در برابر استرس، مصرف، جذب مواد مغذی و رشد حیوانات را تقویت می‌کنند. افزودنی‌های خوراک می‌توانند به عنوان جایگزین آنتی‌بیوتیک برای جوجه‌های گوشتی برای کاهش میزان مرگ و میر و افزایش عملکرد، بدون به خطر انداختن محیط‌ زیست و سلامت مصرف‌کننده استفاده شوند. همانگونه که قبلا ذکرشد، افزودنی‌های رایج خوراک شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها و آنزیم‌ها هستند. اگرچه مکانیسم‌های فیزیولوژیکی دقیق افزودنی‌های خوراک نامشخص است، اما اثرات سلامتی آن بر روده متمرکز است.

شکل 2) رایج ترین جایگزین های طبیعی مورد استفاده برای تولید گوشت مرغ ارگانیک

شکل 3) عملکرد یک افزودنی خوراک جایگزین در جیره جوجه‌های گوشتی

1- افزودنی‌های گیاهی

افزودنی‌های گیاهی ترکیبات استخراج شده با منشا گیاهی هستند که شامل طیف وسیعی از مواد مانند گیاهان، ادویه‌ها، مواد گیاهی، اولئورزین‌ها و اسانس‌ها می‌باشند که در پرورش طیور مورد استفاده قرار می‌گیرند (3). مواد گیاهی یا فیتوبیوتیک‌ها قسمت‌هایی از یک گیاه مانند ریشه، برگ و پوست هستند که برای ساخت داروهایی برای مصارف پزشکی استفاده می‌شوند.
اسانس‌ها دسته‌ای از روغن‌های فرار هستند که از گیاهان به‌دست می‌آیند.این محصولات دارای بو و سایر خواص بارز گیاهان بوده و عمدتاً در ساخت عطرها، طعم دهنده‌ها و مواد دارویی استفاده می‌شوند ( 20). پرمصرف‌ترین گیاهان و ادویه‌جات برای افزودنی-های خوراک در جیره طیور عبارتند از: پونه کوهی، آویشن، سیر، ترب کوهی، فلفل قرمز، فلفل دلمه‌ای، نعناع فلفلی، دارچین، انیسون، میخک، مشتقات رزماری، مرکبات و مریم گلی (4). نتایج مطالعات متعددی نشان‌داده است که افزودن مکمل‌های گیاهی در جیره جوجه‌های گوشتی باعث بهبود عملکرد روده، افزایش احتباس نیتروژن و قابلیت هضم فیبر، افزایش عملکرد رشد، کاهش التهاب و بهبود فعالیت‌های ضد اکسیداتیو و ضد میکروبی در جوجه‌های گوشتی می‌شود (12).

2- عملکرد افزودنی‌های گیاهی

نتایج تحقیقات متعدد نشان‌داده است که استفاده از افزودنی‌های گیاهی در خوراک طیور موجب افزایش فعالیت‌های ضد میکروبی، ضد التهابی و افزایش سطح ایمنی در پرندگان می‌شود (14). علاوه بر این، این محصولات با کاهش جمعیت باکتریایی، کاهش محصولات تخمیر از جمله آمونیاک و آمین‌های بیوژنیک، کاهش فعالیت سیستم لنفاوی مرتبط با روده و افزایش هضم ایلئومی مواد مغذی ، موجب بهبود سلامت روده می‌شوند. ترکیبات گیاهی مفید مشتق شده از مولکول‌های زیست فعال آن‌ها عبارتنداز: کارواکرول، تیمول، سینئول، لینالول، آنتول، اوژنول، کپسایسین، آلیسین، آلیل ایزوتیوسیانات و پیپرین (16). بیشتر این متابولیت های ثانویه فعال گیاهی متعلق به گروه‌های مشتقات ایزوپرن، فلاونوئیدها و گلوکوزینولات‌ها هستند که به عنوان آنتی‌بیوتیک یا آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند.

3- اسیدهای آلی ارگانیک‌ها (اسیدی فایرها)

اسیدهای آلی، مواد مغذی با اثرات اسیدی هستند که می‌توانند در خوراک طیور برای جلوگیری یا مبارزه با جمعیت میکروبی مضر استفاده شوند. بنابراین می توانند سلامت و عملکرد پرنده را به روشی ارگانیک بهبود بخشند. اسیدهای آلی، اسیدهای ضعیفی هستند که دارای گروه کربوکسیلیک اسید (R-COOH) و ارزش غذایی و اثرات ضد میکروبی در خوراک دام می‌باشند (8). این محصولات سال‌هاست به عنوان جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک‌ها در خوراک دام استفاده می‌شوند. رایج ترین اسیدهای آلی مورد استفاده در جیره جوجه‌های گوشتی عبارتند‌از اسیدهای استیک، بوتیریک، سیتریک، فرمیک، پروپیونیک، مالیک، تارتاریک و لاکتیک.
نتایج مطالعات متعدد نشان‌داده است که استفاده از اسیدهای آلی در رژیم غذایی جوجه‌های گوشتی موجب افزایش مبارزه با باکتری‌های بیماری‌زا، افزایش نرخ تبدیل خوراک و افزایش سرعت رشد جوجه‌های گوشتی شده و قابلیت هضم پروتئین و کربوهیدرات را بهبود می‌بخشد (23).

اسیدهای آلی و نمک‌های آن‌ها از طریق کاهش pH و اثرات آنیون و پروتون در سلول میکروبی اثرات بازدارنده بر رشد و میکروب‌های دستگاه گوارش دارند. نرخ رشد بسیاری از میکروب‌ها مانند E. coli و Salmonella در pH کمتر از 5 کاهش می‌یابد، در حالی که میکروب‌های مقاوم به اسید آسیبی نمی‌بینند. pH بهینه برای اشریشیا کلی، لاکتوباسیلوس، گونه‌های سالمونلا به ترتیب 6-8، 5.4-6.4، 6.8-7.2 و 6.8-7.2 است. اسیدهایی که به عنوان افزودنی خوراک استفاده می‌شوند دارای مقادیر pH بین 3 تا 5 هستند و در رده اسیدهای متوسط طبقه‌بندی می‌شوند (13).

4- عملکرد اسیدی فایرها

اسیدی فایرها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها دارای فعالیت ضد میکروبی هستند. اسیدها می‌توانند به دیواره سلولی باکتری نفوذ کرده و عملکرد طبیعی انواع خاصی از باکتری‌ها از جمله Salmonella spp، E. coli، Clostridia spp، Listeria spp را مختل کنند. بنابراین، در پرندگان تغذیه شده با اسیدهای آلی، کاهش تعداد برخی از گونه‌های باکتری‌های طبیعی روده و همچنین باکتری‌های بیماری‌زا رخ می‌دهد. البته باید این نکته را در نظر داشت که هر اسید دارای طیف فعالیت ضد میکروبی خاص خود است. به عنوان مثال، اسید سوربیک بیشتر به دلیل فعالیت ضد کپک شناخته شده است، اما اسید لاکتیک در برابر باکتری‌ها موثرتر است. اسید فرمیک، پروپیونیک اسید فعالیت ضد میکروبی گسترده‌تری دارند و می‌توانند در برابر باکتری‌ها و قارچ‌ها از جمله مخمر مؤثر باشند. علاوه بر این، اسیدهای آلی pH را در دستگاه گوارش کاهش می‌دهند که موجب افزایش فعالیت پپسین و قابلیت هضم نیتروژن، فسفر و سایر مواد معدنی می‌شود (21). آنیون های اسیدی با کلسیم، فسفر، منیزیم و روی واکنش می-دهند و در نتیجه قابلیت هضم آن‌ها را افزایش می‌دهند. پپتیدهای تولید شده توسط پروتئولیز پپسین، ترشح گاسترین و هورمون های کوله سیستوکینین را تحریک می‌کنند که هضم و جذب پروتئین را تنظیم می‌کنند(5). اسیدهای آلی همچنین بر ساختار بافتی دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، موجب بهبود جذب مواد مغذی، به حداکثر رساندن راندمان استفاده از مواد مغذی و بهبود عملکرد رشد می‌شوند (16).
به طور کلی می‌توان گفت اسیدهای آلی و نمک‌های آن‌ها برای کاهش بار میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در بدن استفاده می‌شود. این مواد موجب فعال کردن آنزیم‌های گوارشی روده، بهبود قابلیت هضم و افزایش جذب مواد مغذی، عملکرد میکرو فلور روده و بهبود رشد در جوجه‌های گوشتی می‌شود.

شکل 4) نفوذ اسید به غشای سلولی میکروبی

5- محدودیت استفاده از اسیدی فایرها در تغذیه طیور

1- احتمال کاهش اشتها در طیور
2- اسیدهای آلی برای تجهیزات فلزی طیور خورنده هستند
3- باکتری‌ها زمانی که برای مدت طولانی در معرض محیط‌های اسیدی قرار می‌گیرند، مقاومت اسیدی ایجاد می‌کنند
4- وجود سایر ترکیبات ضد میکروبی می‌تواند کارایی آن را کاهش دهد.
5- تمیزی محیط تولید باید رعایت گردد
6- ظرفیت بافر مواد غذایی باید مورد توجه قرارگیرد

6- پروبیوتیک‌ها

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی پروبیوتیک‌ها را به عنوان میکروارگانیسم‌های زنده‌ای تعریف کرده‌اند که در صورت مصرف به مقدار کافی، سلامتی را برای میزبان به همراه دارد (18). پروبیوتیک‌ها معمولاً در صنعت خوراک از طریق فرآیندهای جداسازی، کشت و تخمیر تولید می‌شوند و می‌توانند به عنوان افزودنی در تولید خوراک استفاده شوند. ویژگی‌های ضروری یک پروبیوتیک عبارتنداز: مقاوم بودن در برابر صفرا و اسید، اختصاصی بودن سویه، نداشتن عوارض جانبی، کاهش تعداد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و مقاومت در برابر فرآوری خوراک (17). پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که می‌توانند با پاتوژن‌ها در دستگاه گوارش جوجه‌ها مبارزه کرده و سلامت عمومی و پیشگیری از بیماری را در پرندگان بهبود بخشند(17). اثرات مفید پروبیوتیک‌ها شامل بهبود عملکرد، تعدیل میکروبیوتای روده، مهار پاتوژن‌ها، بهبود یکپارچگی روده، تعدیل ایمنی و بهبود ویژگی‌های میکروبیولوژیکی و حسی گوشت جوجه‌‌های گوشتی است (1). بیشترین میکروارگانیسم‌های مورد استفاده به عنوان افزودنی خوراک در تولید طیور، سویه‌های باکتریایی، عمدتاً بیفیدوباکتریوم گرم مثبت، و گروه‌های باکتری اسید لاکتیک مانند باسیلوس، انتروکوک، لاکتوباسیلوس، پدیوکوک، استرپتوکوک، آسپرژیلوس، کاندیدا و ساکارومایسس. با این حال، گونه‌های قارچ و مخمر نیز استفاده می‌شوند که عمدتاً از گونه‌های Saccharomyces cerevisiae و Kluyveromyces هستند (26).

7- مکانیسم عمل پروبیوتیک‌ها

روش‌های اصلی عمل پروبیوتیک‌ها شامل اقدام متضاد نسبت به باکتری‌های بیماری‌زا از طریق ترشح محصولاتی است که مانع از رشد آن‌ها می‌شوند مانند باکتریوسین‌ها، اسیدهای آلی و پراکسید هیدروژن. و همچنین حذف رقابتی باکتری‌های بیماری‌زا (4). در واقع حذف رقابتی اشاره به مسدود کردن شرایط کلونیزاسیون باکتری بیماری‌زا و تغییر شرایط محیط درون دستگاه گوارش توسط پروبیوتیک‌ها دارد (7). برخی از پروبیوتیک‌ها قادر به تولید اسیدلاکتیک یا بوتریک اسید هستند که منجر به کاهش pH دستگاه گوارش و ایجاد محدودیت برای رشد باکتری‌های بیماری‌زا می‌شود. پروبیوتیک‌ها از طریق تولید ترکیبات ضد میکروبی مانند اسید‌های چرب کوتاه زنجیر، باکتریوسین و کولیسین حاصل از واکنش‌های متابولیکی خود می‌توانند منجر به بهبود سیستم ایمنی میزبان گردند. مکانیسم عمل پروبیوتیک‌ها برای تعدیل سیستم ایمنی بیشتر به سویه‌های باکتری یا میکروارگانیسم‌های مورد استفاده بستگی دارد. روش تهیه پروبیوتیک، محیط پرورش پرندگان، نوع تعامل میزبان و پروبیوتیک بر عملکرد سیستم ایمنی موثر است (20). پروبیوتیک‌ها با رقابت با سایر میکروب‌ها برای محتوای مواد مغذی، اتصال به مکان ها و گیرنده های مخاط روده و تولید عوامل ضد میکروبی برای مهار رشد سایر میکروب‌ها، تأثیر قابل توجهی بر ترکیب و عملکرد میکروبیوم روده دارند (4). چندین مطالعه نشان داده اند که پروبیوتیک ها، به ویژه باکتری‌های اسید لاکتیک، می‌توانند به طور موثر از عفونت‌های سالمونلا انتریتیدیس و اشریشیا کلی 078:K80 در طیور جلوگیری کنند (18).

8- مزایای مصرف پروبیوتیک برای طیور

• بهبود سیستم گوارش و افزایش هضم غذا
• صرفه جویی در مقدار دان مصرفی
• کاهش ضریب تبدیل و افزایش وزن گیری
• کاهش تنش و مرگ و میر ناشی از آن
• جذب بهتر کیسه زرده در جوجه‌ها و جلوگیری از رشد پاتوژن‌ها در معده پرنده
• کاهش احتمال ابتلا به بیماری سالمونلا و کوکسیدیا و مقابله با آن
• کاهش طول درمان پرنده و کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
• کاهش کلسترول خون پرنده
• کاهش انتشار گاز آمونیاک و کاهش بوی بد مدفوع جوجه‌ها
• درمان اسهال پرندگان بالغ
• افزایش جذب اسید آمینه‌های ضروری (مانند لیزین حاصل از سویه ویژه لاکتوباسیلوس پلانتوروم)
• افزایش عملکرد سیستم ایمنی (افزایش تولید لکوسیت‌ها و ماکروفاژها)

9- پری‌بیوتیک‌ها

پری‌بیوتیک‌ها الیگوساکاریدهای ترکیبی پروبیوتیکی هستند که توسط میزبان غیرقابل هضم بوده اما توسط جمعیت‌های خاصی از میکروارگانیسم‌های روده استفاده می‌شوند. پری‌بیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های موجود را قادر می‌سازند تا تعداد خود را افزایش داده و شمار باکتری‌های بیماری‌زا را کاهش دهند. مانان الیگوساکاریدها و فروکتو الیگوساکاریدها رایج ترین مواد مغذی خوراک تجاری در تولید خوراک طیور هستند (23). این محصولات همچنین قابلیت هضم و جذب مواد معدنی و ویتامین‌ها را افزایش داده و pH بهینه روده را حفظ می‌کنند. پری‌بیوتیک‌ها در منابع غذایی مختلفی مانند جو، جلبک سبز، سبزی، قاصدک، کاسنی، دانه چیا، دانه کتان، پیاز، سیر، بادام و کنگر وجود دارند (10). پری‌بیوتیک‌ها هیچ اثر باقیمانده‌ای ندارند و هیچ مقاومتی برای مصرف‌کنندگان محصولات گوشتی ایجاد نمی‌کنند. مکمل پری‌بیوتیک‌ها می‌تواند عملکرد رشد و سطح آنتی بادی را در برابر بیماری بورس عفونی (گامبورو) در جوجه‌های گوشتی بهبود بخشد. استفاده از پری‌بیوتیک‌ها در تغذیه جوجه‌های گوشتی به طور کلی، دارای اثرات مفیدی بر میکروارگانیسم‌های روده است که باعث افزایش تعداد آن‌ها، افزایش قابلیت هضم، کاهش باکتری‌های بیماری‌زا، افزایش جذب مواد معدنی و ویتامین‌ها، حفظ pH بهینه روده و حداکثر استفاده از مواد مغذی می‌شود (9).

10- مکانیسم عمل پری‌بیوتیک‌ها

استفاده از ترکیبات پری‌بیوتیک‌ها در تغذیه طیور از اوایل سال 1900 میلادی گسترس یافت. طی تحقیقات سال‌های متمادی مشخص شد که مصرف این مواد فعالیت باکتری‌های مفید روده مانند بیفیدوباکترها و لاکتوباسیلوس‌ها را در روده تحت تاثیر قرار می‌دهند. لاکتوباسیلوس‌ها و بیفیدوباکترها دارای انزیم ماناز هستند که مانان را به الیگوساکارید‌های کوچک‌تر می‌شکند. الیگوساکارید‌های مانان (MOS) در غذای جوجه‌های گوشتی منجر به افزایش وزن روزانه بین 4 تا 8 درصد می‌شود . تغذیه جوجه‌ها با MOS به طور قابل توجهی طول پرزها را افزایش می‌دهد اما عرض آن‌ها را افزایش نمی‌دهد. از طرفی پری‌بیوتیک‌ها اثرات مشابهی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها از خود نشان می‌دهند، با این تفاوت که پری‌بیوتیک‌ها از بدن حذف شده و موجب کاهش بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شوند و مصرف آن‌ها توجیه اقتصادی و پزشکی دارد.

پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند به طرق مختلف بر سلامت میزبان تأثیر بگذارند، مانند تولید متابولیت‌هایی مانند اسید لاکتیک، اصلاح متابولیسم میکروبی و افزایش یکپارچگی سلول‌های اپیتلیوم. پری‌بیوتیک‌ها برای تعدیل اکوسیستم عناصر روده استفاده می‌شوند.
از جمله تغییر میکروبیوتای روده، تحریک سیستم ایمنی، بهبود اپیتلیوم و تنظیم تعامل بین میزبان و میکروبیوتای روده. یک مکمل غذایی پری‌بیوتیک با تغییر pH روده شرایط نامطلوبی را برای ارگانیسم‌های بیماری‌زا ایجاد می‌کند. آن‌ها با افزایش فراوانی لاکتوباسیل‌ها و بیفیدوباکتری‌ها و کاهش تیتر کلیفرم، جامعه میکروبی سالمی را در روده جوجه‌های گوشتی ایجاد می‌کند ( 25). پایداری پری‌بیوتیک‌ها در محیط‌های اسیدی و مقاوم ماندن به آنزیم‌های گوارشی مشخص در روده کوچک، آن‌ها را به ابزاری فوق العاده برای تقویت رشد میکروب‌های مفید روده تبدیل می‌کند که آن‌ها را تخمیر می‌کنند و منجر به تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه، ویتامین ها و … می شود (25).

از مهم ترین مواد مغذی که پتانسیل پربیوتیکی داشته و در صنعت طیور استفاده می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فروکتان‌ها، الیگو فروکتوز و اینولین، لاکتوز، الیگودکستران، الکل‌های قندی، فروکتوالیگوساکاریدها، بتا گلوکان، گالاکتان، گالاکتوالیگوساکاریدها، زایلو الیگوساکارید، مانان الیگوساکارید، نشاسته مقاوم، پکتین، اجزای فیبر،الیگوساکاریدهای شیر.

شکل 5) نحوه عملکرد پری‌بیوتیک‌ها

نتیجه‌گیری

همانگونه که بیان‌شد جایگزین‌های طبیعی آنتی‌بیوتیک‌ها برای استفاده در مقیاس وسیع به عنوان جایگزین‌های سالم و ایمن توصیه می‌شوند. این محصولات دارای اثر مثبت بر سیستم ایمنی، افزایش بهره‌وری، افزایش هضم و جذب مواد مغذی، افزایش در دسترس بودن مواد مغذی و بهبود سلامت روده بوده و مانع از ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شوند. علاوه بر این استفاده از این محصولات به تولید گوشت مرغ ارگانیک جهت تغذیه سالم و مفید انسان‌ها کمک می‌نماید.