تخلیه وسایل و تجهیزات سالن

برای پاکسازی سالن در گام اول باید تمامی وسایل و تجهیزات موجود را که قابل انتقال هستند، اعم از دان خوری ها، آبخوری ها و سیستم های توزیع دان، از سالن خارج و در مکانی نزدیک به سالن نگهداری کرد. خوراک باقی مانده از دوره قبل نیز باید از سالن بیرون برده شود. یکی از مسائل مهم که همواره در مراحل پاکسازی باید به آن توجه کرد، بحث کنترل حشرات است. حشرات از ناقلین بیماری از یک دوره به دوره پرورش بعد محسوب می‌شوند. لازم است بلافاصله بعد از بارگیری مرغ ها و تا زمانی که هنوز سالن گرم است، سطح بستر و دیواره‌های سالن را با یک ماده حشره‌کش مناسب سمپاشی کرد و قبل از آن که حشرات فرصت مهاجرت به منافذ سالن را پیدا کنند، آنها را از بین برد.

انتقال کود

در زمان جمع آوری کود لازم است که کامیون ها و یا تریلی های کودکش داخل سالن مستقر شوند. همچنین بعد از پر شدن کامیون، روی کود را با یک چادر به طور کامل پوشاند (این کار برای جلوگیری از پخش کود در محیط می باشد). سعی شود در هوای بادی از نقل و انتقال کود خودداری گردد. در حین ترک کامیون از سالن چرخ های آن کاملاً تمیز شود (شکل 1). کود حداقل به فاصله 5/1 کیلومتری سالن منتقل و در آنجا انبار شود. همچنین از پخش کود در اراضی کشاورزی و باغات مجاور واحد پرورش ممانعت شود.

شکل1- جمع آوری کود

گرد‌گیری و جارو‌کردن سالن

کف سالن از باقی‌مانده کود به طور کامل جارو شود. لازم است کلیه قسمت‌های سالن از جمله وسایل غیر قابل انتقال که در سالن باقی ‌مانده است، به طور کامل گردگیری شوند. وسایل غیرقابل شستشوی مانند؛ تابلوی برق ، هواکش و … به صورت کامل گردگیری و با دستمال آغشته به ماده ضدعفونی تمیز و توسط یک کاور (روکش) پوشانده شوند.

شستشوی سالن

تمامی تجهیزات باید شسته شده و در خارج از سالن نگهداری شوند. استفاده از یک شوینده یا پاک کننده، برای پاک کردن آلودگی ها مهم است. محل نصب هواکش ها، محورهای هواکش، شبکه های نصب شده بر روی هواکش ها، لبه ها، لوله های آب در داخل سالن با ملاحظات ویژه تمیز شوند. همچنین رعایت نکات زیر در زمان شستشوی سالن ضروری است.
1. قبل از شستشو باید برق سالن قطع شود.
2. روی موتور هواکش ها با کاور پوشانده شود.
3. بهتر است از آب گرم و فشار قوی برای شستشو استفاده شود.
4. تقدم شستشوی سالن باید از سقف به سمت زمین باشد.

شستشوی سیستم آبخوری

تمامی مخازن و لوله ها از آب تخلیه شوند و با آب تمیز شستشو شوند.
مخازن اصلی برای حذف رسوب و لایه های نازک باکتری، برس زده و آب حاصله به خارج از سالن هدایت شود.
مخزن با آب تمیز پر شده، یک ضد عفونی کننده مناسب به آن اضافه و سپس از طریق لوله ها تخلیه شود (جدول 1).
مخزن اصلی را مجدد با یک محلول ضد عفونی کننده و با غلظت مناسب به سطح قبلی رسانده پس از 4 ساعت مخزن تخلیه و با آب تمییز آب کشی شود.

شستشوی سیستم دانخوری

کلیه تجهیزات دانخوری اعم از مخازن دان، تراف، زنجیر و دانخوری آویز تخلیه، شستشو و ضد عفونی شود.
سیلوها و لوله های رابط را خالی کرده تا حد امکان برس زده و سپس کاملاً تمیز و کلیه شکاف ها مسدود شوند.

جدول 1- غلظت مواد برای شستشوی لوله های آبخوری

انجام تعمیرات لازم در سالن

در این مرحله کلیه تعمیرات ساختمانی مورد لزوم مانند پر کردن درزها و ترک‌های سالن، کنترل و تعمیر تاسیسات سالن انجام می‌شود تا در طی و بعد از ضدعفونی سالن، از ورود و خروج افراد به داخل مزرعه اجتناب شود. در هنگام انجام تعمیرات سالن به این نکته باید توجه کرد که پرندگان وحشی امکان ورود به سالن از محل هواکش و یا هواده ها را نداشته باشند، زیرا آن ها می توانند ناقل بیماری ها باشند.

پاک سازی محوطه خارجی سالن

تمیز کردن محوطه خارجی سالن ها نیز بسیار ضروری می باشد. بهتر است که اطراف هر سالن مرغداری تا محدوده 3 متری از شن و یا بتن احاطه شود. همچنین می توان از آهک برای ضدعفونی محوطه بیرون استفاده کرد. محوطه بیرون سالن عاری از هرگونه پوشش گیاهی باشد. تجهیزات و ماشین آلات غیر قابل استفاده در محوطه را نباید بین سالن ها نگهداری کرد و لازم است آنها را به مکان مناسبی در مزرعه انتقال داد. اطراف سالن ها تسطیح و زهکشی شده باشد، به طوری که محلی برای جمع شدن آب های راکد نباشد. دیوارهای خارجی سالن همانند قسمت های داخلی شستشو و ضدعفونی شود.

ضدعفونی

جهت دستيابي به بالاترين حد سلامت گله و بازدهی پرورش طيور، انتخاب ضد عفوني كننده مناسب و روش مناسب ضد عفوني، نقش بسيار مهم و اساسي ايفا مي كند. ضدعفوني در مقايسه با درمان دارويي، به هزينه كم تري نیاز داشته و از نظر بهداشت عمومي و بهداشت گله عوارض سوء كم تري خواهد داشت. ضد عفوني و قرنطينه از مؤثرترين روش هاي اعمال مديريت صحيح بهداشتي در كنترل و ريشه كني بيماري ها در گله مي باشند. با كمك يك برنامه منسجم بهداشتي مي توان گله اي با ميزان پايين وقوع بيماري داشت. يك مسئله اساسي در رسيدن به اين موقعيت مطلوب، كاهش بار آلودگي ميكروارگانيسم هاي بيماري زا اعم از باكتري، ويروس، قارچ، انگل و غيره به وسيله ضدعفوني مناسب مي باشد. هدف ایدال از ضد عفوني در يك مرغداري، از بين بردن همه ميكروارگانيسم هاي بيماري زا در سالن، محوطه، وسايل و غيره مي باشد. در عمل رسيدن به اين حد از ضد عفوني غير ممكن است. بنابراين در عمل، هدف از ضد عفوني كاهش عوامل بيماري زا، جلوگيري از ازدياد آن ها و كنترل ورود عوامل بيماري زا در طي دوره پرورش مي باشد.
ضدعفونی نباید تا قبل از تکمیل پاک سازی و تعمیرات سالن های پرورش انجام شود، مواد ضد عفونی در حضور ضایعات و مواد آلی بی تاثیر خواهند شد. برای ضدعفونی باید از مواد ضد عفونی کننده مجازی که دارای بیشترین تاثیر برعلیه عوامل باکتریایی و ویروسی بیماری زای طیور می باشند، استفاده شود. از انواع ضدعفونی کننده‌های موجود در بازار، بر حسب وضعیت بیماری دردوره قبل و توصیه های دامپزشک مزرعه، بر مبنای طیف اثر یکی را انتخاب و با نسبت تعیین شده محلول لازم را تهیه کنید. يك ضدعفوني كننده ايده ال بايد داراي شرايط مهم زير باشد.
1. ارزان و در دسترس باشد.
2. اثر سريع داشته باشد.
3. داراي طيف اثر وسيع برروي باكتري ها، ويروس ها، قارچ ها و غيره باشد.
4. ميكروارگانيسم هاي مقاوم نسبت به آن ايجاد نشود.
5. به وسيله مواد آلي غير فعال نگردد.
6. حداقل سميت را داشته باشد.
7. اثر مخرب برروي ساختمان و تجهيزات نداشته و از خود رنگ بر جاي نگذارد.
8. براي پوست و مخاط بدن حيوان و انسان محرك نباشد.
9. بدون بو و عطر زننده باشد.
10. در آب (حتي آب هاي سنگين) به خوبي حل شده و رسوب ندهد.
11. خاصيت پاك كنندگي داشته باشد.
12. نفوذپذيري آن به درزها و شكاف هاي سطوح زياد باشد.
13. در مقابل هوا، آب، و دمای محیط پايداري شيميايي خوبي داشته باشد.

ترکیبات ضدعفونی کننده مهمی که به صورت رایج در پرورش طیور مورد استفاده قرار می گیرند در جدول 2 نشان داده شده است.

جدول 2- مهم ترین و کاربردی ترین مواد ضدعفونی کننده رایج در صنعت طیور

شعله افکنی سالن و محوطه اطراف سالن

کف سالن و دیوارها تا ارتفاع 50 سانتی متری، توسط یک شعله‌افکن شعله دهی شود. در قسمت خارجی سالن نیز، تا فاصله 3 تا 5 متری سطح زمین با شعله افکن به طور کامل شعله دهی و از پوشش گیاهی کاملاً پاکسازی شود.
راهنمای آماده سازی سالن پرورش جوجه در شکل 2 نشان داده شده است.

شکل2- نمایی از مراحل آماده سازی و ضدعفونی سالن مرغداری

آهک پاشی کف سالن

برای هر 100 متر مربع کف آشیانه، 10 کیلوگرم آهک و 20 کیلوگرم سولفات آمونیوم را به طور یکنواخت در کف سالن پخش نموده و سپس 100 لیتر آب بر روی آن اسپری کنید. استفاده از آهک در بستر سالن مرغداری، pH بستر را تا 12 افزایش می دهد. این افزایش pH موجب از بین رفتن غشای سلولی میکروارگانیسم های بیماری زا می شود.

نصب تجهیزات

در این مرحله تجهیزاتی که شسته و ضدعفونی شده اند به داخل سالن منتقل و یک بار دیگر در ورودی سالن ضدعفونی می شوند. در این مرحله باید ورود و خروج افراد به سالن تحت ضوابط بهداشتی بوده و موجب شکسته‌شدن قرنطینه سالن نشود.

تهیه بستر مناسب

بستر باید در مقابل سرما و گرما عایق بوده و نرم باشد. پوشال مورد استفاده کاملاً خشک باشد. مواد بستر با توجه به شراط اقلیمی منطقه، فصل پرورش، میزان عایق سازی جایگاه به عمق 3 تا 10 سانتی متر پخش شود. قطر پوشال پهن شده در تابستان ها حدود 3 تا 5 سانتی متر و در زمستان ها 5 تا 8 سانتی متر توصیه می شود. یک بستر مناسب، باید قابلیت جذب رطوبت را داشته باشد و خود عاری از رطوبت باشد، زیرا در غیر این صورت، باعث رشد قارچ می شود. طی دوره پرورش و نگهداری گله، رطوبت مناسب برای بستر 20 الی 25 درصد می باشد. وقتی رطوبت بستر از 25 درصد بیشتر شود، علاوه بر افزایش احتمال شیوع کوکسیدیوز، باکتری هایی که قابلیت تجزیه اسید اوریک را دارند فعال شده، تخمیر مواد سریع تر صورت می گیرد و گاز آمونیاک بیشتری از بستر متصاعد می شود. شکل 3 عوامل موثر بر کیفیت بستر را نشان می دهد. جدول 3 نیز انواع بستر مورد استفاده در پرورش طیور با مزیت ها و معایب آنها را نشان داده است.

شکل3- عوامل کاهش کیفیت بستر

جدول 3- انواع بستر های مورد استفاده در سالن های پرورش

عملیات گازدهی سالن پرورش

قبل از شروع گازدهی، کلیه منافذ سالن با دقت مسدود شوند. اگر امکان مسدود کردن کامل آشیانه وجود نداشته باشد، بهتر است که این مرحله به صورت اسپري محلول فرمالین (10 درصد) انجام شود. لازم است پوششی که در مرحله شستشو روی وسایل غیر قابل شستشو کشیده‌ شده است، برداشته شود. گاز فرمالین خاصیت نفوذپذیری چندانی ندارد و لذا دانخوری ها، آبخوری ها و ….را به طور کامل در سطح سالن توزیع و از انباشت آنها بر روی هم، خودداری شود. برای عملکرد مناسب گاز فرمالین، باید دمای سالن 20 درجه سلسیوس و رطوبت آن 65 درصد باشد. بنابراین، قبل از شروع این مرحله، نسبت به تعدیل دما و رطوبت داخل سالن اقدام شود. همه جا باید قبل از قرارگرفتن جوجه ها در داخل سالن خشک باشد.

مواد قابل استفاده در ضدعفونی سالن به شکل گازدهی

• آجر های دودزا : آجر دودزا یا بلوک ضدعفونی کننده دودزا فرمالین به شکل بلوک های فشرده است که بر اثر حرارت، تولید گاز فرمالدئید می کند. مزیت‌های استفاده از بلوک آجر فرمالین به عنوان یک ضدعفونی کننده سطح بالا، از بین بردن همزمان کلیه پاتوژن ها (قارچ، باکتری، ویروس و اسپور) و دور کردن حشرات موذی است.
• مخلوط فرمالین و پتاسیم پرمنگنات: گاز فرمالدئید از تركيب پرمنگنات پتاسيم و محلول فرمالين به نسبت 1 به 2 (يعني 1 واحد پرمنگنات پتاسيم و 2 واحد فرمالين) بدست مي آيد، كه غلظت مورد نیاز اين گاز بسته به شدت ضدعفوني متفاوت است. غلظت x1 برابر با 20 گرم پرمنگنات پتاسيم و 40 سی سی فرمالين به ازاي هر 8/2 متر مكعب فضا به کار برده می-شود. هنگام ضد عفوني سالن با گاز فرمالدئید حاصل از مخلوط فرمالين با پرمنگنات به موارد زیر توجه شود:
1. براي انجام واكنش از ظروف فلزی یا سفالی با دهانه 35-30 سانتي متر و با حجم کافی حداقل 5-3 برابر حجم فرمالین و پرمنگنات استفاده شود. سعي شود از ظروف بیش تری جهت ضدعفونی استفاده شود، تا نتیجه عمل مؤثرتر باشد.
2. ابتدا پرمنگنات را داخل ظرف ریخته سپس فرمالین بر روی آن اضافه شود. عکس این عمل باعث انفجار خواهد شد.
3. فرد عامل از سمت انتهای سالن به سمت درب خروجی سالن فرمالین را به پرمنگنات افزوده و سریعاً از سالن خارج شود.
4. ضدعفوني با گاز براي حيوانات و انسان خطرناك است، لذا متصدي بايد لباس ايمني به تن داشته و مجهز به ماسك تنفسي، حفاظ چشم و دستكش باشد. توصيه مي شود دو متصدي براي انجام گازدهی حضور داشته باشند.
5. سطوح سالن بايد مرطوب و دما در حدود 24 درجه سلسیوس باشد.
6. درها، هواكش ها، هواده ها و پنجره ها و تمامي راه ها و منافذ سالن بايد به طور كامل بسته شده و بعد از گاز دهي سالن به مدت 48-24 ساعت بسته نگه داشته شود.
7. دو روز قبل از ورود جوجه ها، در و پنجره ها را باز كرده، برق سالن را وصل نموده و هواكش ها را روشن تا گاز فرمالدئید را از سالن خارج نماید. باقی ماندن گاز فرمالدئید در سالن تا زمان ورود جوجه، هم برای جوجه ها و هم برای پرسنل واحد مرغداری مضر است و باعث آسیب های تنفسی می شود. سعی شود فاصله زماني بین پهن كردن پوشال و گاز دهي سالن تا ورود جوجه از 5 روز بیش تر نشود.

رعایت فاصله زمانی بین دوره های پرورش

برای تأمین امنیت زیستی مؤثر، فاصله زمانی بین دو دوره جوجه ریزی، نباید از 20 روز کمتر باشد. فواصل جوجه ریزی با توجه به دستورالعمل های سازمان دامپزشکی و با صلاحدید شبکه دامپزشکی و دریافت مجوز جوجه ریزی تعیین می شود.